AKADEMİK ETİK NEDİR

Tez yazma süreci daha önce bu konuda tecrübesi olmayan öğrenciler için oldukça zor bir süreci beraberinde getirmekmektedir. Bu zor süreçte öğrencilerin istemeden de olsa yaptığı hatalardan biri akademik etiği ihlal etmektedir. Bu sebeple bu yazımızla birlikte “Akademik Etik Nedir?” sorusunu sizler için cevaplayacağız

Etiğin Tanımı ve Kapsamı

Etik; davranış, gelenek ya da karakter manası taşımaktadır. Kökeni ise Yunanca “ethos” sözcüğüne dayanmaktadır. Plato ve Aristo’ya kadar tarihinin uzandığı görülmektedir. Ayrıca kaynağını toplumun değer ve ahlak unsurlarından alması söz konusudur. Davranışlardan hangisinin yanlış ve hangisinin doğru olduğunu öğütlediği söylenebilmektedir. Etik olgusu liderlik bakımından değerlendirildiğinde; liderin kim olduğu, nelere gerçekleştirip ne şekilde davranış sergilediği ve karakteri ile alakalı olduğu görülmektedir

Kant tarafından etiğin bir zihniyet felsefesi olduğu ileri sürülmektedir. Bu doğrultuda eylemlere zihniyetin temel olduğunu söylemektedir. Ayrıca etiğin, zihniyetin maneviyatının neden olduğu iyilikten ötürü kişi tarafından gerçekleştirilmesi arzu edilmeyen eylemlerin yapılmasını arzu ettiği belirtmektedir.

Kişilerin ne şekilde doğru davranışlar göstereceğini ifade eden ve belirten ilkeler, değerler ve düsturlar sistemi, etik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun yanı sıra grupların veya bireylerin hareketlerine yol gösteren ya da yanlış tutumların, kötünüm veya iyinin ölçütlerini tespit eden ilkeler de etik olarak tanımlanmaktadır. Yönetsel etik ise meslek etiğinin bir bölümü olarak karşımıza çıkmaktadır. İdarede yer alanların ahlak dışı tutumlara yönelmemeleri ve karşılaşma olasılıkları bulunan ikilem ve çatışmaların çözülmesinde idarecilere yardımda bulunacak ilke ve düsturları, yönetsel etik belirtmektedir.

Akademik Etik

İlgili literatürde etik kavramı üzerinde farklı sınıflandırmalar mevcuttur. Bu sınıflandırmalar teorilerin anlaşılmasını kolaylaştırmaya yardımcı olmaktadır. Bu sınıflandırmalardan biride etik kavramını betimleyici etik, normatif etik ve metaetik şeklinde ele almaktadır.

Betimleyici etik olması gerekenden çok mevcut var olan ile ilgilenmektedir. Bu yaklaşım olgulara ve olaylara müdahil olmadan, kural koymadan sadece eylemlerin sonucunu gözlemlemektedir. Betimleyici etik ahlaki olgulara ve değerlere dışardan bakarak onları inceler, analiz eder ve tasvir eder.

Normatif etik insanlara yaşamları sırasında rehberlik ederek onlara bu süreçte uymaları için standartlar oluşturmaktadır. Normatif etik iyi ve kötünün nedenlerinin açıklanarak “nasıl bir birey olmalı? nasıl yaşamalı?” soruların cevaplandırılmasını amaçlamaktadır. Normatif etik insan yaşamında neyin doğru, neyin yanlış olduğunu açıklayarak bireylerin ne yapıp ne yapmaması gerektiği ile ilgili bilgi vermektedir. Bu nedenle normatif etik kural koyucu etik olarak da farklı kaynaklarda isimlendirilmektedir.

Metaetik ise normatif etiğin ortaya koyduğu yargılar üzerine analitik ve eleştirel bir yaklaşım sergileyerek kavramlar ile yargıların anlamlarını ve işlevlerinin birbirleriyle olan ilişkilerini incelemektedir.

Yüksek öğretim kurumlarınn en önemli görevlerinden birisi öğrencilere verimli bir eğitiö/öğretim ortamı sağlamak şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Bahsi geçen eğitim-öğretim ortamın kapsamında yalnızca yöntem anlamında yeterli ya da yüksek öğrenim becerileri taşıyan öğrencilerle olmamaktadır. Bununla birlikte hem kendi mesleyi ile ilgili hem de toplumsal açıdan yüksek etik nizamlarına sahip öğrenciler yetişrimekte yüksek öğretim kumralarının sağlayacağı öğretim ortamının bir amacıdır.

Türkiye Blimler Akademisinin 2002 yılındaki bildirisine göre ABD Sağlık Bkanlığının ve Sağlık İnsan Servisleri Bölümünün 1989 yılında ilk kez “scientific misconduct” terimini kullanması şu tanıma yer vermiştir. “Bilimsel ortamda araştırmanın amaçlanması, iletilmesi veya rapor edilebilmesi genel kabul gören sapma, yalan söyleme, uydurme (fabrication), aşırmacılık (plagiarism) veya benzer uygulamalara etik dışı uygunsuz veya kusurlu davranış (scientific misconduct) adı verilmektedir.”